Προσπάθεια Ένταξης Μινωικού Πολιτισμού στην UNESCO
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ: Ο πρώτος στην Ευρώπη νομοθέτης
Σήμερα θα γράψουμε για τον πιο δίκαιο άνθρωπο της Ελληνικής μυθολογίας. Τον Ραδάμανθυ. Και επειδή οι παραδόσεις των Ελλήνων διαφέρουν μεταξύ τους στα περισσότερα στοιχεία. Ιδιαίτερα στις γενεαλογίες. Θα ακολουθήσουμε χρονολογικά την πλέον γνωστή παραδοχή. Χωρίς να σημαίνει ότι αγνοούνται οι όποιες υπάρχουσες.
Από τη συνεύρεση του Κρηταγενή Δία με την Ευρώπη γεννήθηκαν οι Μίνωας, Ραδάμανθυς και Σαρπυδών.
Αφού ο Μίνωας μεθόδευσε να ανακηρυχθεί εκείνος βασιλιάς της Κρήτης, εκπαίδευσε τον Ραδάμανθυ στην εφαρμογή και εποπτεία των θεόσταλτων νόμων. Τον όρισε νομοφύλακα της Κνωσσού. Ενώ για την υπόλοιπη Κρήτη υπεύθυνος ήταν ο Τάλως.
Και για να μη διακυβεύεται ο θρόνος του, ανάγκασε ο Μίνωας τον αδελφό του, τον Σαρπηδόνα, να αναζητήσει νέες πατρίδες στην Μικρά Ασία. Και να βασιλέψει στη Λυκία. Καθότι Κρήτη και Μικρασιατικές Ακτές ήταν στενά συνδεδεμένες από τα Πρωτομινωικά χρόνια. Όπως ιστορεί ο πατέρας της Ιστορίας, ο Μικρασιάτης Ηρόδοτος. Και όπως γνωρίζουμε από αιγυπτιακές και βαβυλωνιακές επιγραφές, από τους μύθους των μεταγενέστερων, αλλά και τα πορίσματα των ανασκαφών. Ωστόσο η ιστορία του Κρητοκυκλαδικού πολιτισμού δεν έχει ακόμη γραφτεί. Βρισκόμαστε στη φάση των προλεγόμενων.
Η σημασία του κρητικού πολιτισμού έγκειται στο ότι είναι ο πρώτος πολιτισμός που αναπτύχθηκε στον ελληνικό, στον ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ χώρο.
Αναφορικά με την κοινωνική οργάνωση των Μινωιτών, με την ανάπτυξη του εμπορίου και τη συσσώρευση πλούτου, η παλιά αριστοκρατία των γενών αντιακταστάθηκε από μια πλουτοκρατική τάξη. Περίπου το 1900 π.Χ. για να αποσοβηθεί η εισβολή στην Κρήτη άλλων λαών. Η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια των βασιλέων. Και το πολίτευμα εν μέρει ήταν «θρησκευτικό». Όπως μαρτυρεί η ελληνική παράδοση στις σχέσεις του θείου με τον Μίνωα, ο οποίος ήταν η κορυφή του ιερατείου.
Ο Μίνωας ανέβαινε στο Δικταίο Άντρο. Να δώσει αναφορά των πράξεών του κατά την εννεαετία. Να πάρει νέες οδηγίες για τη συμπλήρωση των νόμων.
Ενώ ο Μωυσής ανέβηκε άπαξ στο όρος Σινά. Όπου έλαβε τις πλάκες με τις 10 εντολές. Αυτά όσον αφορά τη συνάφεια μεταξύ Μινωικού Πολιτισμού και Εβραϊκής θρησκείας. Όπως δε γράφει στο «Δικταίον Άντρον» (1986) ο Γεώργιος Παναγιωτάκης «…πολλές επιβιώσεις της προϊστορικής πίστης και λατρείας πέρασαν στην αρχαία Ελληνική και από αυτή στη Χριστιανική λατρεία. Στενή συγγενική αντιστοιχία σημειώνεται σε πρόσωπα ή περιστατικά. Θεός-Ζευς, Μωυσής-Μίνωας, Δέκα Εντολές-Προστάγματα, Γογγύζοντες Ισραηλκίτες-Δεισιδαιμονούντες Μινωίτες, κατά τον Επίσκοπο Θεσσαλονίκης Ευστάθιο…».
Κοντά στον Μίνωα, την κορυφή του ιερατείου υπήρχε συμβούλιο ευγενών. Η δε ύπαρξη μεγάλων αμφιθεατρικών χώρων σε όλα τα ανάκτορα, ίσως μαρτυρεί παρουσία παρουσία λαϊκών συνελεύσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία από την ανάγνωση της Γραμμικής Γραφής Β. Η κοινωνική στρωματογραφία της μινωικής Κρήτης θα ήταν:
α. Άναξ: ανώτατος άρχοντας που εκλέγεται από τα μέλη της βασιλικής οικογένειας
β. Λα Fαγέται: πολεμικοί αρχηγοί
γ. Τελεσταί: ένα είδος φεουδαρχικών αρχόντων.
δ. ΔαμιοFεργοί ή εργάται: χωρικοί, τεχνίτες ναυτικοί
ε. Δούλοι: αν και δεν είναι απόλυτα βεβαιωμένη η ύπαρξη αυτής της τάξηε
Τα ανάκτορα εκτός από χώροι βασιλικής κατοικίας ήταν και διοικητικά, οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα. Σε αυτά κατοικεί η πολυπληθής γραφειοκρατία, το ιερατείο, το υπηρετικό και το τεχνικό προσωπικό.
Μεγάλοι ναοί θρησκείας, η οποία είναι φυσιοκρατική, δεν υπάρχουν. Σε κάθε ανάκτορο υπάρχουν ιερά δωμάτια. Στις θρησκευτικές τελετές πρωτοστατεί η βασιλική οικογένεια.
Ενώ, όπως προαναφέραμε, την εποπτεία και εφαρμογή των νόμων, ο Μίνωας έχει αναθέσει στον Ραδάμανδυ για την πόλη. Και στον Τάλω για την ύπαιθρο.
Ο Ραδάμανθυς ήταν άνδρας αγαθός. Είχε εκπαιδευτεί από τον Μίνωα να εποπτεύει τα δικαστήρια. Και απέκτησε τη φήμη καλού δικαστή. Κάποιοι πίστευαν ότι ο Ραδάμανθυς ήταν ο νομοθέτης της Κρήτης. Και όχι ο Μίνωας. Γι’ αυτό και καλούσαν τον Ραδάμνθυ και στη Μικρά Ασία, για εκδίκαση υποθέσεων και απονομή της δικαιοσύνης.
Κάποιες εκ των βασικών αρχών δικαίου θεωρήθηκαν δικές του θεσμοθετήσεις. Όπως:
- Ότι το δίκαιο είναι με την πλευρά του αμυνόμενου, ο οποίος κρίνεται αθώος. Έστω και αν χτυπήσει εκείνον που του επιτίθεται.
- Επέβαλε την τιμωρία των ληστών και των κακούργων. Εφαρμόζοντας δίκαια κρίση στην εκδίκαση αυτών των αδικημάτων.
- Ο Πλάτων ξεχωρίζει δύο νόμους. Ο ένας απαγορεύει την οινοποσία μέχρι μέθης. Ο άλλος απαγορεύει στους νέους να ερευνούν και να κρίνουν, αν οι νόμοι είναι δίκαιοι ή όχι.
Ο Ραδάμανθυς απέφευγε να ορκίζεται στους θεούς, ορκιζόταν στο σκύλο, στη χήνα, στον πλάτανο, στον κριό και αλλού παρομοίως.
Η φήμη του Ραδάμανθυ πέρασε σε όλους τους παραθαλάσσιους χώρους. Όπου έφθανε η δύναμη του μινωικού κράτους. Πολλές περιοχές θα τον ήθελαν για κυβερνήτη τους. Με την παροιμιώδη σωφροσύνη του αποίκισε ερημονήσια και περιοχές της Μικράς Ασίας. Ίδρυσε νέες πόλεις ευνομούμενες από νόμους, που ο ίδιο έγραψε. Όπως την πόλη Ερυθρές. Στη χερσόνησο της Ερυθραίας.
Μια παραλλαγή του μύθου μας λέει ότι αφού ο Ραδαμθυς συγκρούστηκε με τον Μίνωα και αναγκάστηκε να φύγει από την Κρήτη, κατέφυγε στη Βοιωτία. Στις Ωκαλέες. Όπου συνάντησε τη μητέρα του Ηρακλή. Την χήρα πλέον Αλκμήνη. Αφού ο άντρας της ο Αμφιτρίων είχε πεθάνει. Νυμφευόμενος ο Ραδάμανθυς την Αλκμήνη εγκαταστάθηκε μονίμως στη Βοιωτία. Φροντίζων για την ανατροφή του μικρού Ηρακλή. Τον οποίον εκπαίδευσε και του δίδαξε την τοξοβολία.
Η άτεγκτη δικαιοσύνη του Ραδάμανθυ δεν άφησε ασυγκίνητους τους θεούς. Ο Δίας, μαζί με τους Μίνωα και Αιακό, τον όρισε δικαστή στον Άδη. Η τριάδα δικαίου ήταν εγκατεστημένη στον ασφοδελό (ποώδες φυτό) λειμώνα. Όπου κατέληγαν οι ψυχές μετά το θάνατο των ανθρώπων. Και μέσα σε άκρα σιωπή και αγωνία, φτερουγίζοντας, απολάμβαναν τις θυσίες. Τις οποίες γι’ αυτούς έκαναν στον επάνω κόσμο. Διαβαίνοντας τον ποώδες λειμώνα διέκριναν το σκότος του Έρεβους. Και το παλάτι των χθόνιων θεών. Του Πλούτωνα και της Περσεφόνης, κόρης της Δήμητρας. Η οποία μοιραζόταν τη ζωή της μεταξύ επάνω και κάτω κόσμου.
Δίπλα στο παλάτι βρισκόταν η Τριάς Δικαίου, η οποία εκδίκαζε τις ψυχές των νεκρών. Με πρόεδρο του δικαστηρίου τον Μίνωα. Ενώ ο Αιακός δίκαζε τις προερχόμενες ψυχές από την Ευρώπη. Ο δε Ραδάμανθυς τις προερχόμενες από την Ασία και υποθέσεις που απαιτούσαν επιδιαιτησία. Ζητούσαν τη γνώμη του Μίνωα. Οι αμαρτωλοί πήγαιναν στον Τάρταρο, χώρο μαρτυρίου. Οι ενάρετοι οδηγούνταν στα Ηλίσια Πεδία. Ενώ οι μέτριοι παρέμεναν στον ασφόδελο λειμώνα.
Κατά τον Παυσανία, ο Ραδάμανθυς στην Ελληνική μυθολογία είναι πρόσωπο αγαπητό. Με ευεργετική δράση για τους ανθρώπους. Αφού συχνά εμφανίζεται ως δίκαιος νομοθέτης που κληροδότησε στην ανθρωπότητα βασικές αρχές του δικαίου. Οι με προκατάληψη για τους Κρητικούς ήρωες, αττικοί μύθοι κατατάσσουν τον Ραδάμανθυ σε περίοπτη θέση. Εν αντιθέσει με τον Μίνωα, τον οποίο στο αττικό θέατρο παρουσιάζουν ως άξεστο και βάρβαρο. Και καλούν τον Ραδάμανθυ να αποκαταστήσει την εικόνα της «πολιτισμένης» μινωικής Κρήτης.
Για τον περιφερόμενο νομοτηρητή Τάλω τον μινωικό «αγροχωροφύλακα», ίσως γράψουμε μελλοντικά.
Γιώργος Αλεβίζος
Υ.Γ. Για τους αναγνώστες της Κρητικής μυθολογίας επιμόνως συστήνουμε το πόνημα του Κρητικογράφου συγγραφέα Νίκου Ψιλάκη «Κρητική Μυθολογία», εκδόσεις Καρμάνωφ 1996.
