Στις 12 ακριβώς ώρα ΗΠΑ ο Τζο Μπάιντεν έγινε ο πρώτος αμερικάνος πρόεδρος που χαρακτήρισε τη σφαγή των Αρμενίων ως Γενοκτονία. Ο πρόεδρος εκπλήρωσε έτσι την προεκλογική του δέσμευση, ενώ είχε ενημερώσει σχετικά με χθεσινό του τηλεφώνημα τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η σχετική ανακοίνωση έγινε από τον Λευκό Οίκο. Ο Τζο Μπάιντεν ανέφερε στο επίσημο κείμενό του τον όρο “Κωνσταντινούπολη”, αντί για Ινσταμπούλ, αναφερόμενος στα γεγονότα της Γενοκτονίας του 1915Πρόκειται για σαφή πολιτική-γεωπολιτική τοποθέτηση του αμερικανού προέδρου.
Η δήλωση του Τζο Μπάιντεν για τη Γενοκτονία των Αρμενίων:
«Κάθε χρόνο αυτήν την ημέρα, θυμόμαστε τις ζωές όλων εκείνων που πέθαναν στη γενοκτονία των Αρμενίων της Οθωμανικής εποχής και δεσμευόμαστε να αποτρέψουμε να ξανασυμβεί μια τέτοια θηριωδία. Ξεκινώντας στις 24 Απριλίου 1915, με τη σύλληψη Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη από οθωμανικές αρχές, ενάμισι εκατομμύριο Αρμένιοι απελάθηκαν, σφαγιάστηκαν ή οδηγήθηκαν στον θάνατό τους σε μια εκστρατεία εξόντωσης. Τιμούμε τα θύματα των Meds Yeghern (σ.σ. η Γενοκτονία των Αρμενίων στα αρμένικα), έτσι ώστε οι φρικαλεότητες του να μην χαθούν ποτέ στην ιστορία. Και τις θυμόμαστε έτσι ώστε να παραμείνουμε πάντα σε εγρήγορση ενάντια στη διαβρωτική επίδραση του μίσους σε όλες τις μορφές του.
Από αυτούς που επέζησαν, οι περισσότεροι αναγκάστηκαν να βρουν νέα σπίτια και νέες ζωές σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Με δύναμη και ανθεκτικότητα, ο Αρμενικός λαός επέζησε και ανοικοδόμησε την κοινότητά του. Στο πέρασμα των δεκαετιών οι Αρμένιοι μετανάστες έχουν εμπλουτίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες με αμέτρητους τρόπους, αλλά δεν έχουν ξεχάσει ποτέ την τραγική ιστορία που έφερε τόσους πολλούς από τους προγόνους τους στις ακτές μας. Τιμούμε την ιστορία τους. Βλέπουμε αυτόν τον πόνο. Επιβεβαιώνουμε την ιστορία. Το κάνουμε αυτό όχι για να απευθύνουμε κατηγορίες, αλλά για να διασφαλίσουμε ότι αυτό που συνέβη δεν θα επαναληφθεί ποτέ.
Σήμερα, καθώς θρηνούμε για ό, τι χάθηκε, ας στρέψουμε επίσης τα μάτια μας στο μέλλον – προς τον κόσμο που θέλουμε να χτίσουμε για τα παιδιά μας. Ένας κόσμος ακηλίδωτος από τα καθημερινά δεινά της μισαλλοδοξίας και, όπου γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα και όπου όλοι οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια και ασφάλεια. Ας ανανεώσουμε την κοινή μας αποφασιστικότητα να αποτρέψουμε μελλοντικές φρικαλεότητες από οπουδήποτε στον κόσμο. Και ας συνεχίσουμε να επιδιώκουμε τη θεραπεία και τη συμφιλίωση για όλους τους ανθρώπους του κόσμου.
Ο αμερικανικός λαός τιμά όλους εκείνους τους Αρμένιους που χάθηκαν στη γενοκτονία που ξεκίνησε πριν από 106 χρόνια σήμερα».
Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, καλωσόρισε την αναγνώριση της Γενοκτονίας από τις ΗΠΑ, και τόνισε ότι αυτή η κίνηση «αποτελεί ένα βήμα προς την αλήθεια και την ιστορική δικαιοσύνη».
Οργισμένη τουρκική αντίδραση
Άμεση ήταν η αντίδραση από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, που σε ανακοίνωση του αποδοκιμάζει την εξέλιξη. Ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέφερε οργισμένα ότι «Κανένας δεν θα μας δώσει μάθημα για την Ιστορία μας» και έκανε λόγο για «πολιτικό καιροσκοπισμό και προδοσία εναντίον της ειρήνης και της δικαιοσύνης»… «Τα λόγια δεν μπορούν να αλλάξουν την Ιστορία», τόνιζε, προσθέτοντας ότι απορρίπτει την ανακοίνωση.
Η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ:
«Είναι σαφές ότι η δήλωση δεν έχει επιστημονική ούτε νομική βάση, αλλά ούτε και στηρίζεται από στοιχεία. Όσον αφορά στα γεγονότα του 1915, δεν πληρούνται καμία από τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη χρήση του όρου “Γενοκτονία”, όπως ορίζεται αυστηρά από το διεθνές δίκαιο. Η φύση των γεγονότων δεν αλλάζει ανάλογα με τα τρέχοντα πολιτικά κίνητρα των πολιτικών ή τις εσωτερικές πολιτικές συγκυρίες. Μια τέτοια στάση εξυπηρετεί μόνο μια χυδαία παραμόρφωση της ιστορίας», αναφέρει το υπουργείο Εξωτερικών.
Σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, η δήλωση Μπάιντεν δεν θα έχει άλλες επιπτώσεις πέραν της πόλωσης των εθνών και την παρεμπόδιση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Μάλιστα προσθέτει ότι η αμερικανική αναγνώριση «που διαστρεβλώνει τα ιστορικά γεγονότα, δεν θα γίνει ποτέ αποδεκτή στη συνείδηση του τουρκικού λαού και θα ανοίξει βαθιά πληγή που υπονομεύει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και φιλία».
«Καλούμε τον Αμερικανό πρόεδρο να διορθώσει αυτό το σοβαρό λάθος, που δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό πέρα από το να ικανοποιήσει ορισμένους πολιτικούς κύκλους και να υποστηρίξει τις προσπάθειες για την καθιέρωση ειρηνικής συνύπαρξης στην περιοχή, ειδικά μεταξύ τουρκικών και αρμενικών εθνών, εξυπηρετώντας την ατζέντα εκείνων των κύκλων που προσπαθούν να προκαλέσουν εχθρότητα» καταλήγει.
Η εφημερίδα Yeni Safak που εκφράζει τις απόψεις του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν καθώς και αυτές της προεδρίας της Τουρκικής Δημοκρατίας σε πρωτοσέλιδό της στη διαδικτυακή της έκδοση αναφέρει: «Δεν θα πάρουμε μαθήματα Ιστορίας από κανέναν για την πατρίδα μας».
Πολύ λακωνική η εφημερίδα Hurriet έχει τίτλο «Είπε τη λέξη Γενοκτονία», αναφερόμενη στον Τζο Μπάιντεν. Δηλαδή, η έγκυρη εφημερίδα εστίασε στον όρο που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ που μέχρι τώρα ήταν ταμπού στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις…
Διαβάστε το σχετικό αφιέρωμα του zougla.gr:
Γενοκτονία: η προσχεδιασμένη, συστηματική και ολοκληρωτική εξόντωση φυλής ή έθνους: (η) – των Αρμενίων από τους Τούρκους – (η) των Εβραίων από τους Ναζί (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας).
Ήταν η 24η Απριλίου 1915 (η «Κόκκινη Κυριακή», για τους Αρμένιους), όταν οι οθωμανικές αρχές συνέλαβαν 250 επιφανείς Αρμένιους της Κωνσταντινούπολης. Επρόκειτο μόνο για την πρώτη πράξη ενός από τα συγκλονιστικότερα και πιο προσβλητικά για τον ανθρώπινο πολιτισμό δράματα που έμελλε να χαράξει ανεξίτηλα την πορεία ενός αρχαίου έθνους, που παραλίγο να χαθεί στη λήθη της ιστορίας.
Περίπου 1.500.000 άνθρωποι (σε σύνολο 3.000.000 Αρμενίων που διαβιούσαν στα ανατολικά, κυρίως, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) σκοτώθηκαν από μαχαίρι, από κούραση στα καταναγκαστικά έργα, κάηκαν μαζικά ζωντανοί, πνίγηκαν στη Μαύρη Θάλασσα ή στον Ευφράτη, ή χάθηκαν στην έρημο της Συρίας στις αναγκαστικές «πορείες θανάτου» που τους επέβαλλε η πολιτική των νέο-Τούρκων.
Μαρτυρίες γιατρών και επιστημόνων για μαζικές εξοντώσεις με τοξικά αέρια, υπερβολικής χορήγησης μορφίνης στα αθώα θύματα, ακόμα και η σκόπιμη διασπορά του τύφου μέσω της υποχρεωτικής ένεσης μολυσμένου αίματος, συνθέτουν μακάβρια το «Μεγάλο Έγκλημα», όπως αποκαλούσαν αρχικά οι επιζώντες Αρμένιοι τα γεγονότα. Σύμφωνα με αναφορές, δημιουργήθηκαν 25 στρατόπεδα συγκέντρωσης στα σύνορα με το Ιράκ από τα οποία ελάχιστοι γλίτωσαν. Ίδια κίνητρα κι ίδιες μέθοδοι που δυστυχώς δεν συνέβησαν μόνο μια φορά στον 20ο αιώνα.
Καμία διάκριση δεν έγινε μεταξύ ανδρών, γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων. Οι σφαγές, η κακοποίηση και οι βιασμοί γίνονταν σε ημερήσια διάταξη, καθώς οι Αρμένιοι σε όλα τα μήκη και πλάτη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έπρεπε να εξαφανιστούν, στο πλαίσιο του δόγματος του «παντουρκισμού», της δημιουργίας δηλαδή ομοιογενούς τουρκικού πληθυσμού στην πολυσύνθετη αλλά καταρρέουσα αυτοκρατορία.
«Η φριχτή μυρωδιά της καμένης σάρκας αναδυόταν για πολλές μέρες μετά τους εμπρησμούς», περιγράφουν Τούρκοι οι οποίοι έζησαν ως παρατηρητές τα γεγονότα, σε αρμένικα χωριά που κάηκαν ολοσχερώς μαζί τους κατοίκους τους.
Άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί, όπως οι Έλληνες (Πόντιοι) και οι Ασσύριοι εκδιώχθηκαν με αντίστοιχη φρικαλέα βιαιότητα, με τα θύματα και σε αυτές τις κοινότητες να ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες (στη Γενοκτονία των Ποντίων που έλαβε χώρα την ίδια περίοδο, περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και χιλιάδες άλλοι εκτοπίστηκαν).
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος
Η διάλυση –ουσιαστικά- της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η απώλεια του 85% των ευρωπαϊκών της εδαφών μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, δημιούργησε ένα κύμα εκατοντάδων χιλιάδων τούρκων προσφύγων οι οποίοι, εμποτισμένοι με αισθήματα οργής και εκδίκησης, μετοίκησαν στα ανατολικά της αυτοκρατορίας, εκεί που διαβιούσαν οι Αρμένιοι. Η «εκδίκηση» δεν θα αργούσε να έρθει.
Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία, που πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών, έγινε θέατρο πολλών και αιματηρών πολεμικών επιχειρήσεων. Δεκάδες χιλιάδες Αρμένιοι πολέμησαν εθελοντικά μαζί με τον ρωσικό στρατό εναντίον τους, γεγονός που αποτέλεσε και μία από τις «αφορμές» για αυτά που θα ακολουθούσαν αργότερα.
Ο απόκοσμος φανατισμός του όχλου, οι παραινέσεις των ιμάμηδων ότι όσοι διώκουν τους Αρμένιους θα κερδίσουν μια θέση στον παράδεισο και εκατοντάδες χρόνια καταπίεσης και ανάπτυξης του αισθήματος της «ανωτερότητας» των Τούρκων έναντι των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μετέτρεψε την εντεταλμένη εκδίωξη των Αρμενίων από τα τουρκικά εδάφη, σε μαζική φριχτή εξόντωση με όλους τους τρόπους που μπορεί (ή δεν μπορεί) να φανταστεί ο ανθρώπινος νους.
Οι διώξεις αυτές ουσιαστικά επιβάλλονταν με σχετικό νόμο του κράτους, που προέβλεπε μάλιστα και την απαλλοτρίωση της περιουσίας των εκδιωγμένων.
Έγκλημα χωρίς τιμωρία
Κάτω από τις έντονες πιέσεις της διεθνούς κοινής γνώμης (ξένοι εργαζόμενοι στην Τουρκία έστελναν αναφορές στις οποίες τόνιζαν ότι «δεν μπορούν να αντέξουν άλλο να είναι μάρτυρες αυτής της φρικαλεότητας»), το 1919 συστάθηκε από το τουρκικό κράτος ένα δικαστήριο για να «τιμωρήσει» τους ενόχους αυτού του εγκλήματος. Κάποιοι αξιωματούχοι τιμωρήθηκαν εις θάνατο ερήμην, αφού ποτέ δεν εμφανίστηκαν στο δικαστήριο. Και ποτέ κανείς δεν τους αναζήτησε, για να τους επιβάλλει την ποινή.
Διεθνές δικαστήριο έγινε και στη Μάλτα όμως, καθώς όπως προέβλεπε η Συνθήκη των Σεβρών η Τουρκία θα έπρεπε να παραδώσει τους υπεύθυνους για να δικαστούν, όπως και πράγματι έγινε. Τούρκοι στρατηγοί, αξιωματούχοι και «διανοούμενοι» φυλακίστηκαν εκεί για τρία χρόνια, ενώ διεξάγονταν έρευνες για τις πράξεις τους. Οι «συγκυρίες» όμως και οι «διεθνείς ισορροπίες» άλλαξαν και τελικά επέστρεψαν όλοι σώοι και αβλαβείς στην Τουρκία, σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση βρετανών κρατουμένων…
Τη δικαιοσύνη που δεν επέβαλλαν οι διεθνείς θεσμοί, την απέδωσαν τελικά εν μέρει Αρμένιοι, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Νέμεσις» που οργανώθηκε από τους ίδιους, με σκοπό να τιμωρήσουν τους υπεύθυνους για τη γενοκτονία. Τούρκοι επιφανείς αξιωματούχοι που συμμετείχαν και οργάνωσαν τις σφαγές δολοφονήθηκαν –μάλιστα ένας εξ αυτών μέρα μεσημέρι στο Βερολίνο, από Αρμένιο φοιτητή. Ο φοιτητής συνελήφθη αμέσως –για να αθωωθεί λίγες μέρες αργότερα σε μια πρωτόγνωρη απόφαση για τα δικαστικά χρονικά… Ο δικηγόρος του φοιτητή ήταν ο ίδιος που καθιέρωσε τον όρο «γενοκτονία», το 1943, όταν αντίστοιχα γεγονότα έλαβαν χώρα, αυτή τη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος…
Σύμφωνα με αναφορές Γερμανών ιστορικών και ακαδημαικών, αρκετοί Γερμανοί αξιωματούχοι που βρίσκονταν στην Τουρκία εκείνη την περίοδο (ως σύμμαχη χώρα αλλά και για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής), είτε σιώπησαν, είτε επικρότησαν ή ακόμη και συμμετείχαν στη γενοκτονία, για διάφορους λόγους διεστραμμένης προάσπισης συμφερόντων ή συμμαχικής σχέσης… Κάποιοι από αυτούς ανέλαβαν σημαντικά πόστα στην κυβέρνηση του Χίτλερ, λίγες δεκαετίες αργότερα, οπότε και προφανώς βρήκαν την ευκαιρία να επαναλάβουν αυτά που είχαν διδαχθεί από τους πρωτεργάτες της πρώτης γενοκτονίας τους 20ου αιώνα.
Η μαζική αυτή εξόντωση των Αρμενίων οδήγησε στη δημιουργία της Αρμένικης Διασποράς, καθώς χιλιάδες Αρμένιοι διαβιούν στο εξωτερικό και πιέζουν για διεθνή αναγνώριση των γεγονότων, ενώ αυτή αποτελεί και τη βασική πολιτική γραμμή του αρμένικου υπουργείου Εξωτερικών.
Μέχρι σήμερα, 22 χώρες έχουν αναγνωρίσει επίσημα τη Γενοκτονία (η Ελλάδα και η Κύπρος ήταν από τις πρώτες) καθώς και 42 Πολιτείες των ΗΠΑ.
Η Τουρκία φυσικά και συνεχίζει να μην αναγνωρίζει όχι μόνο των χαρακτηρισμό των φριχτών μαζικών δολοφονιών ως γενοκτονία, αλλά τα υποβιβάζει μάλιστα στο βαθμό των «εκκαθαρίσεων στο πλαίσιο πολεμικών επιχειρήσεων». Οι σχέσεις της με την Αρμενία πάντα θεωρούνται τεταμένες, ενώ τούρκοι εθνικιστές έχουν επιτεθεί και σκοτώσει διανοούμενους που κατακρίνουν τη στάση αυτή.
Ο Ερντογάν είχε δηλώσει το 1915: «Ευχόμαστε οι Αρμένιοι που έχασαν τη ζωή τους στις συνθήκες των αρχών του 20ού αιώνα να αναπαύονται εν ειρήνη και απευθύνουμε τα συλλυπητήριά μας στα εγγόνια τους», τόνισε, ξεκαθαρίζοντας όμως σε μια παράλογη εξίσωση θύτη-θύματος, ότι τα γεγονότα αποτελούν «κοινό πόνο» των λαών της Ανατολίας…
Μια δήλωση που φυσικά και δεν ικανοποίησε στο ελάχιστο την αρμένικη πλευρά, σύμφωνα με την οποία η δήλωση συλλυπητηρίων του τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνιστά την «τελειοποίηση της άρνησης και της αποσιώπησης της γενοκτονίας»…
Η άρνηση της αναγνώρισης του φόνου και του δολοφόνου, σκοτώνει το θύμα για δεύτερη φορά, λέει ένα γνωμικό. Στην περίπτωση της Αρμενίας, αυτό συμβαίνει 106 συνεχόμενα χρόνια.
Επιμέλεια: Σωτήρης Σκουλούδης
